İradeyi Kırmak: Freistatt

Geçen gün Freistatt (Sığınak) isimli Alman yapımı dram filmini izledim.

1960’lı yıllarında bir Protestan ıslahevini konu alan filim, Almanya’nın en katı ıslahevi olan Freistatt’ta çekilmiş.

Filmin baş karakteri Wolfgang (Louis Hofmann) 14 yaşında bir gençtir. Üvey babası tarafından şiddet gören Wolfgang zorla ıslahevine gönderilir. Annesi ona Noel’de eve geri getirileceğine dair söz verir ve bu vaat Wolfgang’ı ıslahevinde dirayetli tutan yegâne şey haline gelir.

ya İtaat et

Genç çocuk emirlere karşı itaatsizdir. Ama katı dini eğitim veren bir ıslahevi olan
Freistatt ‘ta itaatsizliğe yer yoktur. Yönetici ve bekçiler itaatkâr olmayanları yıldırmak için şiddete başvurur. Kırbaç cezaları verilir, uygulanır ve bir deftere yazılır.

Ancak bu zulümlerin hiçbiri Wolfgang üzerinde işe yaramaz.
Çünkü bilir ki bir gün dönebileceği bir yuvası vardır.
Şartlar zordur; Çocuklar bataklıkta kalıp dökmek için çalışırlar. Üstelik günün sonunda karınları tam olarak dahi doymaz.

Islahevinin yöneticileri çocukların emeğinden yüksek kârlar elde eder. Çocuklar düzeni sevmeseler dahi, böyle gelip böyle gideceğini kanıksadıkları için zulme karşı ses çıkartmadan devam ederler. Üstelik başlarında yaşı onlardan hallice büyük bir koğuş kardeşi vardır. Herkes sözde eşittir ve birbirilerine kardeş diye hitap ederler.

Bir gün Wolfgang kaçma teşebbüsünde bulunur. Etrafı bataklıklar ile çevrili araziden kurtulamayınca, geri dönmek zorunda kalır. Bu sefer onun suçunun bedelini, bütün yatakhane arkadaşları ödeyecektir. Çünkü Wolfgang kendisi cezalandırıldığında uslanan bir çocuk değildir. Ceza olarak bütün kardeşleri akşam yemeğinden mahrum bırakılır. Bu olay Wolfgang’ı çileden çıkarır ve kardeşleri aç kalmasın diye ıslahevini yöneten adamın bahçesinden domates aşırmaya çalışır. Yine başaramaz, yakalanır ve dayak yer.

Wolfgang’ın amacı Noel gününden önce evde olabilmektir. Annesinin verdiği söze inanmaktadır. Bir sürü eziyet görmüştür. Ailelerine yazdıkları mektuplar gözetim altında yazılır ve ailelerden gelen mektuplar çoğu zaman çocuklara iletilmez.

ya Kaç

Wolfgang son bir umutla ıslahevinden tekrar kaçar. Bu sefer başarır ve evine ulaşır. Ailesi oğullarının kaçtığından habersizdir. Wolfgang’ın ilk işi gördüğü işkenceleri annesine anlatmak olur. Üvey babası Wolfgang’ın tekrar yetimhaneye dönmesini istese de Anne ikilemdedir. Wolfgang eve dönmek için yalan mı uydurmaktadır, yoksa gerçekten ıslahevinde kalan çocuklar eziyet mi görmektedir.

Wolfgang’a, Islahevine gidip durumu yerinde görmek istediklerini söylerler ve hep beraber Islahevine varırlar. Ama gerçek farklıdır. Annesi istemeyerek onur tekrar ıslahevine terk etmek için götürmüştür. Wolfgang arabadan iner ve durumu anlar. Arabanın arkasından koşar. Çaresizdir. Çünkü onu ayakta tutan bütün umutları, annesinin sevgisine olan inancı, iradesinin dayanağı, başkaldırısının bel kemiği yerle bir olmuştur.

ya da Vazgeç

Gün gelir. Üvey babasının öldüğü haberini alır. Artık önceleri “evim” dediği yere dönme vakti gelmiştir. Tekrar mahallesine döner, evine uzaktan kabilinden bir bakar ve arkasını dönüp uzaklaşır.

Annesi onu ikinci kez terk ettiğinde, sadece annesi ile değil, yuvasıyla olan bağı kopmuştur. Tasmasızdır ve daha önce tek başına başarmıştır. Yeniden başaracağına inanarak kaçıp gider…