Dünya’nın en eski müzik aletlerinden: Ağız Kopuzu

Temir Komuz aynı zamanda Ağız Kopuzu olarak çağrılmaktadır. Ortalık Asya’da yer almış neredeyse tüm eski Türk Boylarının kamları tarafından dini ritüellerde kullanılmış geleneksel bir müzik aletidir. 4. yüzyıl Çin kaynaklı çizimlerde dahi Ağız Kopuzu’nun resmedildiği görülmektedir. İngiliz dilinde yer alan adı Jew’s Harp / Jaw Harp olsa dahi, Judaizm / Musevilik ile herhangi bir bağlantısı bulunmamaktadır.

Bu egzotik çalgının kaynağı ise eski Türk inancıdır. Bu inanca göre Ağız Kopuzu, Kam ayinleri esnasında kullanılırken bu alem ile öteki alem arasındaki bir binek / vasıta olarak iş görmüş ve bu kişilerin ayin esnasında transa geçmesini kolaylaştırmıştır.
Ritüel zamanı geldiğinde ayini yürüten Kamlar daireler çizerek Ağız Kopuzu çalmış ve bu sayede Otağa gelen kötü ruhların kovulacağına inanmışlardır. Çıkardığı trans sesler ve dini ayinlerde kullanılması sebebiyle Sovyetler Birliği döneminde bir süre boyunca yasaklanmış olan Temir Komuz, doğal ve doğadan olan titrek demir sesleri çıkaran egzotik bir çalgıdır.

ÖNERİLEN VİDEO

İki dudak arasına alınıp dişlere yaslanmakta ve müzisyen tarafından simetrik demire kaynatılmış demir çubuğu titretilerek çalınmaktadır. Enstrüman çalınırken sanatçının ağız boşluğu, nefesi ve dil hareketleri sesin titreşimine şekil verir. Melodi, yavaş ritimlerden hızlı ritimlere, hızlı ritimlerden yavaş ritimlere olacak şekilde, artan ve azalan titreşimlerin birleşimi neticesinde meydana gelir. Sanatçı, nefes alış ve verişleriyle sesin şiddetini artırıp azaltırken, diyaframını kasarak ve gevşeterek sesin tiz oranını değiştirir. Temir Komuzu ilk defa dinleyecek olanlara, çağlar ötesinden gelen bu sesleri daha iyi hazmetmesi için gözlerini kapatmaları tavsiye edilir.

Bu sesler dinleyicilerin kan basıncını, kalp atım sayısını ve beyin dalgalarını etkilemektedir.
Sanal ve dijital seslere nazaran, kültürel bir kökeni ve geleneği olan Ağız Kopuzu, Mızıka ve Akordeon’un atası olarak kabul edilmektedir.

Ağız Kopuzu, geçmişte yaygın olarak Altay Türkleri tarafından kullanılmıştır. Şu an ise Yakutistan ve Kırgızistan yöresinde yaygın olarak icra edilmektedir. Bu yörelerde ise Gubuz olarak anılmaktadır.