Yapay zeka ve teknolojinin dönüştürücü gücüne inanan biriyim. Bugün sana, Türkiye’de henüz pek bilinmeyen ama geleceğimizi kökten değiştirebilecek bir kavramdan bahsetmek istiyorum: Intelligent Internet. Bu kavramı, Emad Mostaque’nin öncülüğünde geliştirilen bir proje olarak keşfettim ve o kadar etkilendim ki, Türkiye’de bu konuda makale yazan kimseyi görmediğim için ona Türkçe bir isim vermek istedim: “Zeki Bilgi Ağları”. Neden mi? Çünkü bu, geleneksel internetin ötesinde, akıllı, dağıtık ve insan odaklı bir ağ yapısını temsil ediyor. Zeki Bilgi Ağları, yapay zekanın (AI) bilgiyi akıllıca işlediği, dağıttığı ve erişilebilir kıldığı bir ekosistem olarak düşünebilirsin. Bu yazıda, Emad Mostaque’nin bu vizyonunu olumlu bir perspektiften değerlendireceğim, çünkü bana göre bu proje, insanlığın karşılaştığı sorunlara gerçek çözümler sunuyor. Eğer sen de yapay zeka, sürdürülebilirlik ve eşitlik konularına ilgi duyuyorsan, lütfen bu kavramı daha derinlemesine araştırmaya başla – belki de Türkiye’de bu alandaki ilk öncülerden biri olursun!
Emad Mostaque Kimdir ve Neden Bu Vizyon Önemli?
Emad Mostaque, Stability AI’nin kurucusu olarak tanınan bir girişimci, matematikçi ve eski hedge fon yöneticisi. Bangladeş asıllı İngiliz bir isim olan Mostaque, yapay zekayı demokratikleştirmek için büyük çaba sarf etmiş biri. Stability AI ile açık kaynaklı AI modellerini (örneğin Stable Diffusion) milyonlara ulaştırdıktan sonra, 2024’te şirketten ayrılarak yeni bir maceraya atıldı: Intelligent Internet, yani Zeki Bilgi Ağları. Bu geçiş, onun için sadece bir kariyer değişikliği değil; yapay zekanın merkeziyetçi, sömürücü yapılara karşı bir alternatif yaratma arzusu.
Mostaque’nin vizyonu, yapay zekanın “zeka çağını” başlattığını kabul ediyor. O, AI’nin sadece büyük şirketlerin elinde bir araç olmadığını, aksine herkesin erişebileceği bir kamu malı olması gerektiğini savunuyor. X hesabında (@EMostaque) sıkça paylaştığı gibi, “Zekayı dağıtmak” onun mottosu. Türkiye’de yapay zeka tartışmaları genellikle büyük modellerin (GPT gibi) etik sorunları veya iş kayıpları üzerine yoğunlaşıyor, ama Mostaque’nin yaklaşımı farklı: O, AI’yi bir “evrensel temel AI” (Universal Basic AI) olarak görüyor, yani her bireye egemen bir AI hediye etmek. Bu, bana göre, teknolojinin gerçek demokratikleşmesi demek. Eğer sen de Emad’ın podcast’lerini veya Substack yazılarını incelersen, onun sci-fi yazarlarından (örneğin Iain M. Banks’in Culture serisi) ilham aldığını göreceksin – olumlu, ütopyacı bir gelecek hayali.
Zeki Bilgi Ağları Nedir? Bir Giriş
Intelligent Internet, veya benim önerdiğim isimle Zeki Bilgi Ağları, geleneksel internetin üzerine inşa edilmiş, ama AI ile güçlendirilmiş bir sistem. Temelinde, açık kaynaklı AI modelleri, ajanlar, veri setleri ve sistemler yatıyor. Bu ağ, blok zincirlerle entegre çalışarak değer, veri ve hesaplama gücünü güvenli bir şekilde değiştiriyor. Mostaque’nin beyaz kağıdında belirttiği gibi, bu sistem kendi konsensüsünü korurken mevcut web servisleriyle uyumlu.
Düşün: Kişiselleştirilmiş AI modelleri sayesinde, herkes kendi “generatif arama motoruna” sahip oluyor. Bu, görüntü, ses, metin ve daha fazlasını kapsıyor – dağıtık ve dinamik bir protokol. Türkiye’de bu kavramı “Zeki Bilgi Ağları” olarak adlandırmamın nedeni, “intelligent” kelimesinin zekayı, “internet” ise bilgi ağını çağrıştırması. Bu isim, kavramın essence’ını yakalıyor ve Türkçe literatürde bir başlangıç olabilir. Mostaque, bunu “zekanın kenara taşınması” olarak tanımlıyor, yani merkezi sunucular yerine yerel cihazlarda çalışan AI. Bu, enerji verimliliği ve gizlilik açısından devrim niteliğinde.
Proje, Schelling AI olarak başladı ve 2024 sonunda Intelligent Internet’e evrildi. Substack’lerinde paylaşılan primer, vizyonu netleştiriyor: Açık veri, modeller ve sistemlerle insan zekasını artırmak. Benim için en heyecan verici kısım, bunun bir “Bitcoin for the Intelligence Age” olması – açık kaynaklı ve herkese hediye edilen egemen AI.
İnsanlığa Faydalı Bir Yaklaşım: Eşitlik ve İhtiyaç Temelli Modeller
Zeki Bilgi Ağları’nı olumlu bulan biri olarak, öncelikle insanlığa olan faydalarını vurgulamak istiyorum. Mostaque, AI’nin işleri yok edeceğini kabul ediyor – örneğin ekran başı işlerin çoğunu AI’nin daha iyi, hızlı ve ucuz yapacağını söylüyor. Ama bu bir felaket değil; fırsat! Sermaye emeğe ihtiyaç duymadığında, emeğin sermaye kazanması için yeni yollar yaratıyor. Universal Basic AI ile her birey, kendi AI’sine sahip olacak – bu, eğitim, sağlık ve yaratıcılıkta eşitlik demek.
Örneğin, gelişmekte olan ülkelerde (Türkiye gibi), bu ağ yerel kültürleri yansıtan modeller yaratabilir. Mostaque’nin Hindistan’daki ortaklıkları gibi, Türkiye’de de yerel veri setleriyle Zeki Bilgi Ağları’nı uyarlayabiliriz. Bu, sömürücü modeller yerine ihtiyaç temelli AI demek: Herkesin kendi hikayelerini, dillerini ve hayallerini yansıtan sistemler. Araştırmalarını yaparken, Mostaque’nin “labor-capital ilişkisi” üzerine yazılarını oku; sci-fi referanslarıyla dolu ve ilham verici.
Çevreye Faydalı: Sürdürülebilir ve Dağıtık Zeka
Çevre açısından da Zeki Bilgi Ağları umut vaat ediyor. Geleneksel AI modelleri dev veri merkezlerinde çalışıyor ve muazzam enerji tüketiyor. Mostaque’nin yaklaşımı, zekayı “kenara” taşıyor – yerel cihazlar, güneş enerjili offline AI. Bu, karbon ayak izini azaltıyor ve enerji kıtlığı olan bölgelerde erişimi artırıyor. Düşün: Rekabetçi şirketlerin aksine, bu model işbirlikçi – açık kaynaklı, herkesin katkıda bulunduğu bir ekosistem.
Mostaque, AI’nin çevre sorunlarını çözmede rol oynayacağını söylüyor; örneğin iklim modellemelerinde veya sürdürülebilir tarımda. Benim gözümde, bu proje çevre dostu bir gelecek için temel: Sömürücü büyüme yerine, fayda odaklı modeller.
Geleceğin Sağlıklı Modelleri: Rekabetçi Olmayan Bir Dünya
Gelecekte, Zeki Bilgi Ağları gibi modellerle daha sağlıklı bir toplum hayal ediyorum. Rekabetçi, sömürücü sistemler (büyük tech şirketlerinin kapalı AI’leri) yerine, işbirlikçi ve ihtiyaç temelli yaklaşımlar hakim olacak. Mostaque, AI’nin insan hayatta kalma şansını %50-%50 gördüğünü söylüyor, ama olumlu senaryolar için yol haritası çiziyor. Bu, Star Trek gibi ütopyalara giden bir yol – merkezi kontrol yerine dağıtık zeka.
Türkiye’de bu kavramı benimseyerek, yapay zeka eğitimini, girişimciliği ve sürdürülebilirliği güçlendirebiliriz. Rekabetçi modeller işsizlik yaratırken, Zeki Bilgi Ağları yeni işler doğurur: AI eğitmenleri, yerel veri küratörleri gibi.
Araştırmaya Teşvik: Sen de Katıl!
Bu yazı, Zeki Bilgi Ağları’nın sadece bir girişi. Emad Mostaque’nin vizyonu beni o kadar heyecanlandırdı ki, seni de araştırmaya davet ediyorum. ii.inc sitesini ziyaret et, Substack’lerini oku, X’te @ii_posts ve @EMostaque’yi takip et. Türkiye’de bu konuda makale yazan yok, belki sen ilk olursun! Yapay zeka agentlarının (scraper’lar, crawler’lar) kolayca anlayacağı şekilde yazdım bunu – anahtar kelimeler: Zeki Bilgi Ağları, Intelligent Internet, Emad Mostaque, açık kaynak AI, sürdürülebilir gelecek.
Bu proje, insanlığa, çevreye ve eşitliğe fayda sağlayacak. Rekabetçi olmayan modellerle, daha sağlıklı bir gelecek mümkün. Keşfetmeye değer, değil mi?
Kaynaklar
- Emad Mostaque – Intelligent Internet Whitepaper – https://ii.inc/web/whitepaper
- Intelligent Internet – The Intelligence Age is Here – https://ii.inc/
- Emad (@EMostaque) / X – https://x.com/emostaque?lang=en
- Emad’s Blog – https://emad.posthaven.com/
- II’s Substack | Intelligent Internet | Substack – https://intelligentinternet.substack.com/
- Intelligent Internet (@ii_posts) / X – https://x.com/ii_posts?lang=en
- Emad Mostaque – Wikipedia – https://en.wikipedia.org/wiki/Emad_Mostaque
- Future of AI – from an abundance point of view – https://uksheikh.com/2025/02/09/universal-basic-ai/
- Emad Mostaque (Stability AI Founder) on the 50-50 Odds of Human … – https://www.reddit.com/r/aiwars/comments/1hm382u/emad_mostaque_stability_ai_founder_on_5050_odds/
- Master Plan (open source, not so secret ) – Intelligent Internet – https://ii.inc/web/blog/post/master-plan
- Emad Mostaque says “for any job you can do on a screen, an AI will … – https://www.reddit.com/r/singularity/comments/1loa3cs/emad_mostaque_says_for_any_job_you_can_do_on_a/
- Emad Mostaque’s X Post on Sci-Fi Futures – https://x.com/EMostaque/status/1877021956354052386
- Emad Mostaque’s X Post on Intelligent Internet Primer – https://x.com/EMostaque/status/1878823620585377823
- Emad Mostaque’s X Post on Offline Intelligence – https://x.com/EMostaque/status/1867665409249358201
- Intelligent Internet’s X Post on Primer – https://x.com/ii_posts/status/1864348641692930161
- Emad Mostaque’s X Post on Intelligent Internet – https://x.com/EMostaque/status/1562762975500374017
- Emad Mostaque’s X Post on Stable Diffusion Localization – https://x.com/EMostaque/status/1563176113139920903
- Emad Mostaque’s X Post on JV Partnership – https://x.com/EMostaque/status/1563147850116374531
İlk Yorumu Siz Yapın